Bajkoterapia w walce z lękami i agresją u dzieci

Dziecięce lęki różnego pochodzenia, oraz o różnym podłożu i nasileniu, są nieodzownym elementem dzieciństwa i rozwoju w wieku przedszkolnym. Przedszkolaki już od najmłodszych lat wyobrażają sobie przeróżne sytuacje, zdarzenia, straszydła, które w konsekwencji mogą wywołać lęk. Niektóre z nich mogą powodować poważne zaburzenia w funkcjonowaniu dziecka, dlatego tak istotnym jest zadbanie o to, by dziecko zmagające się z lękami otrzymało odpowiednią pomoc i wsparcie.

Kolejną kwestią łączącą się z wiekiem przedszkolnym są przejawy zachowań agresywnych. Agresja wśród dzieci nie jest zjawiskiem korzystnym i może być powodem trudności wychowawczych, zarówno w środowisku przedszkolnym, jak również domowym. Takie aspekty, jak np. niezaspokajanie dziecięcych potrzeb, odczuwane przez dzieci negatywne emocje, frustracja, mogą się uzewnętrzniać w postaci zachowań agresywnych.

Wyróżnić można kilka rodzajów agresji:

– fizyczną – objawia się zadawaniem bólu innym osobom poprzez bezpośrednie działania typu: bicie, gryzienie, kopanie itp.,

– werbalną – przejawia się w takich zachowaniach jak wyśmiewanie, przezywanie czy skarżenie,

– naśladowczą – jest następstwem obserwacji postaw agresywnych u osób z najbliższego otoczenia,

– frustracyjną – jest powodowana nieumiejętnością poradzenia sobie z jakąś przeszkodą fizyczną lub psychiczną, która stanowi barierę w zaspokojeniu danej potrzeby,

– autoagresję – zachowania agresywne skierowane w stosunku do własnej osoby, przejawem może być np. uderzanie głową w ścianę, drapanie się do krwi.

Agresywne zachowania przedszkolaków powinny być impulsem dla rodzica i nauczyciela, iż coś niekorzystnego dzieje się z dzieckiem. Jest to sygnał, by zwrócić na nie baczniejszą uwagę i postarać się pomóc w przezwyciężeniu problemu, które ono odczuwa.

W radzeniu sobie z przejawami agresji, czy też dziecięcymi lękami można wykorzystać literaturę dziecięcą, która jest nieodłącznym elementem dzieciństwa. Bajki i baśnie czytane do snu przez rodziców, opowiadane przez babcie, pełne niesamowitych, wręcz nieprawdopodobnych przygód zwierząt i bajkowych postaci mogą stać się orężem w walce z trudnościami wieku dziecięcego.

Baśnie i bajki pokazują wiele wspaniałych aspektów życia, jak również trudności życiowych, które w prosty i bardzo przyswajalny sposób przekazywane są dzieciom. Odnoszą się do wewnętrznych rozterek bohaterów, konfrontują czytelnika z podstawowymi problemami natury egzystencjalnej. Utwory te są przepełnione symbolami, które dziecko odczytuje na swój sposób. Dzieci zachwycają się losami swoich ulubionych bohaterów, niejednokrotnie się z nimi utożsamiając. Zawarte w baśniach elementy fantastyczne są bardzo bliskie dziecku. Przepełnione magią, pełnią rolę pocieszenia. Łączą w sobie elementy świata realnego z fikcją, tworząc miejsce, w którym wszystko jest możliwe.

Sięgając do skarbnicy bajek i baśni można nie tylko uczynić dzieciom radość, ale również bardzo im pomóc w przezwyciężaniu lęków, rozwiązywaniu dziecięcych problemów czy trudności. To wszystko za sprawą bajkoterapii.

Bajkoterapia, inaczej terapia przez zastosowanie bajek, ma szerokie spektrum działania. Jej głównym celem jest wpływanie na pewne aspekty psychiki dzieci w taki sposób, by pomóc im zrozumieć oraz stawić czoła różnym problemom, często nieuświadomionym, z którymi się borykają. Bajkoterapia przyczynia się do uświadomienia sobie przez dzieci własnych sił i możliwości.

Przekazy, które płyną z bajek, dostarczają dzieciom zastępczego, pozytywnego doświadczenia. To z kolei służy stworzeniu strategii, pomocnych w radzenia sobie  w sytuacjach trudnych emocjonalnie

Fenomen bajkoterapii polega na tym, iż w zasadzie bajka działa sama. Treści w niej zwarte, metafory i symbole, niejako przenikają do dziecka i zaczynają w ten sposób stopniowo wpływać na jego psychikę. Dzieci wczuwając się w losy bohaterów, identyfikując się z nimi oraz wchodząc w ich role, przeżywają ich problemy jako własne. Przezwyciężają trudności wspólnie z postaciami, stając oko w oko „ze smokiem”. Uczą się stawiania czoła lękom i wątpliwościom.

Niejednokrotnie jest również tak, iż w problemach bohaterów przedszkolaki odnajdują swoje własne, lub też podobieństwo do własnych, które później mają okazję „przepracować”. Rozumiejąc, co się dzieje z postaciami w różnych sytuacjach, uczą się rozumieć siebie samych, jak również emocje, które im towarzyszą. Widzą, iż nie są odosobnieni ze swoimi zmartwieniami, iż bohaterowie ich ulubionych bajek również mają podobne zmartwienia. Słuchając o tym, w jaki sposób bajkowe postaci poradziły sobie z problemami, odczuwają pewną ulgę oraz wiarę w to, że im również to się uda.

Bardzo istotne jest, by pozwolić dziecku powracać do bajki, która go szczególnie zainteresowała, czy też spodobała się. Może to bowiem oznaczać, iż właśnie w niej znajduje ukojenie i odpowiedzi na nurtujące go problemy. Być może właśnie „przepracowuje” swoje własne.

Im wiele problemów dziecięcych, tym więcej gotowych bajek, ogólnodostępnych, z których można korzystać. Godnymi uwagi są w szczególności bajki Marii Molickiej zawarte w książkach :„Bajki terapeutyczne dla dzieci” oraz „Bajki terapeutyczne cz. 2”. Bardzo interesujące, oraz niezwykle pomocne okazać się mogą również pozycje „Bajki, które leczą” cz. 1 i 2 oraz „Opowiadania dla Twojego dziecka” cz. 1 i 2  autorstwa Doris Brett. W pozycjach tych znaleźć można praktyczne porady i wskazówki dotyczące pracy z bajką.

 

Bibliografia:

1.Chrustek A., Agresja dziecka w wieku przedszkolnym i sposoby jej eliminowania, 

2.Molicka M., Bajki terapeutyczne dla dzieci, Media Rodzina, Poznań 1999.

3.Molicka M., Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Media Rodzina, Poznań 2002.

 

Opracowała: mgr Martyna Majewska – terapeuta