Znaczenie aktywności ruchowej w rozwoju dziecka

Ruch jest przejawem życia, towarzyszy człowiekowi od chwili narodzin. Jest czynnikiem kształtującym organizm człowieka i jego funkcje. Rozwija i wzmacnia wszystkie układy organizmu, wywierając wpływ na ich budowę i sprawności.

Wiek przedszkolny jest okresem intensywnego rozwoju sprawności fizycznej, nabywania wielu umiejętności, które dają dziecku poczucie panowania nad własnym ciałem. Jaką aktywność fizyczną wybrać dla dziecka, zależy to od etapu rozwoju na którym się ono znajduje. Od tego jak będą przebiegać poszczególne etapy psychoruchowego rozwoju dziecka w pierwszych latach życia, zależeć będzie jego rozwój w dalszym młodzieńczym i dorosłym życiu.

Aktywność fizyczna jest szczególnie ważna u dzieci, które znajdują się w fazie intensywnego wzrostu, wzmacniania i doskonalenia. Występujący u dzieci „głód ruchu” jest wyrazem podświadomej chęci zaspakajania tej potrzeby zapewnienia niezbędnego czynnika stymulującego rozwój. Dlatego aktywność powinna być rozwijana już od najmłodszych lat. Ograniczenie aktywności ruchowej jest zdecydowanie niekorzystne, gdyż opóźnia rozwój dziecka.

W wieku przedszkolnym następuje intensywny rozwój tkanki kostnej i mięśniowej, dojrzewa układ nerwowy i następuje ostatni etap unerwienia grup mięśniowych. Wiek między 4. a 6. rokiem życia charakteryzuje się dużą dynamiką rozwoju motorycznego, silną potrzebą aktywnego działania dlatego często nazywany jest „złotym okresem dla rozwoju motoryczności”. Dziecko w tym wieku nabywa podstawowe umiejętności, stopniowo doskonali cechy motoryczne takie jak: szybkość, gibkość, siła, zwinność, dlatego tak ważną rolę w procesie rozwoju głównych form dziecięcej aktywności ruchowej odgrywają przedszkola.

Aktywność ruchowa ma do spełnienia cztery podstawowe funkcje:

  • Stymulacyjną – pobudzającą cały organizm do prawidłowego rozwoju. Wysiłek fizyczny mobilizuje układ krążeniowo – naczyniowy ( większa zapotrzebowanie na transportowane przez krew środki odżywcze i tlen powoduje szybsze krążenie krwi i wzmożoną pracę serca, które wzmacnia się i rozbudowuje) , kostno – mięśniowy (mięsnie wykonujące pracę zwiększają swój przekrój, objętość, siłę i sprężystość. Korzystne zmiany zachodzą także w kościach, gdyż ruch sprzyja ich mineralizacji), oddechowy (oddech przy wysiłku staje się głębszy i szybszy, a płuca muszą wykonać zwiększoną pracę), nerwowy (szybciej rozwijają ośrodki mózgu zawiadujące ruchami, dziecko poznaje otaczający je świat, wzbogaca swoje doświadczenia, kształtuje pamięć i uwagę).
  • Adaptacyjną – rozwijającą zdolność zaadoptowania się, czyli przystosowania organizmu do zmieniających się warunków życia: klimatu, temperatury, wilgotności, ciśnienia, warunków społecznych i materialnych, pracy, nauki, trudności dnia codziennego).
  • Kompensacyjną – równoważącą bilans bodźców korzystnych i niekorzystnych działających na młody organizm.
  • Korekcyjną – terapeutyczną stosowaną u dzieci z wadami postawy, otyłością, astmą czy niektórymi zaburzeniami układu krążenia

Piramida zdrowego żywienia jest dość dobrze znana dzieciom, młodzieży i dorosłym. Podstawę piramidy zdrowego żywienia stanowią produkty zbożowe, a w następnej kolejności warzywa i owoce oraz nabiał, które należy uzupełnić o potrawy mięsne i rybne oraz odpowiednią ilość wody. Jednocześnie zaleca się ograniczenie spożycia tłuszczów, słodzonych napojów i soli. Na wzór piramidy zdrowego żywienia specjaliści opracowali piramidę aktywności fizycznej dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, składającą się z czterech „pięter”:

  • Najniższe z nich (a jednocześnie podstawowe) dotyczy najprostszych form ruchu, związanych z codziennymi czynnościami, takimi jak wchodzenie po schodach, pokonywanie pieszo trasy do szkoły lub przedszkola, korzystanie z placu zabaw czy spacery z psem. Dobrze byłoby, aby ograniczenie używania windy, schodów ruchomych, samochodu czy środków komunikacji miejskiej stało się naszym prozdrowotnym nawykiem, aby – mówiąc językiem obiegowym – „weszło w krew” zarówno dzieciom, jak i dorosłym.
  • Na drugim piętrze piramidy znajdują się powszechnie znane postacie aktywności fizycznej, na przykład jazda na rowerze lub zabawy z piłką, z których dzieci powinny korzystać przynajmniej, co drugi dzień. Ich celem jest podniesienie tętna w czasie wysiłku. Ten rodzaj aktywności powinien trwać jednorazowo minimum 20 minut.
  • Trzecie piętro piramidy mogą zajmować takie formy ruchu, jak pływanie oraz lubiane przez dziewczęta ćwiczenia o charakterze rytmiczno-tanecznym lub preferowane przed chłopców sporty walki. Zazwyczaj są to zajęcia zorganizowane, prowadzone przez specjalistów. Zaleca się korzystanie z nich co najmniej 2-3 razy w tygodniu. Do aktywności fizycznej z trzeciego piętra piramidy warto wybrać dla dziecka jego ulubioną formę ruchu. Celem stosowania tych ćwiczeń jest przede wszystkim rozwinięcie siły i wytrzymałości oraz zadbanie o elastyczność mięśni.
  • Na „wierzchołku” piramidy umieszczono bierne formy wypoczynku. Niektóre z nich są zalecane i potrzebne do właściwego funkcjonowania. Na przykład nasz organizm potrzebuje stosownej ilości snu, a po ćwiczeniach ruchowych odpowiedniej ilości wypoczynku. Jeśli jednak w ciągu dnia dziecko zbyt dużo czasu spędza przy komputerze i przed ekranem telewizora, nie ma to nic wspólnego z dbałością o jego zdrowie. Oczywiście trudno wyobrazić sobie współczesne życie bez możliwości dostępu do komputera, Internetu lub telewizji. Rolą rodziców jest kontrolowanie czasu spędzanego przez dziecko w ten sposób oraz ustalenie i konsekwentne respektowanie rozsądnych ograniczeń czasowych. Biorąc pod uwagę, że dziecko w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym wymaga jeszcze opieki rodziców (np. podczas zabawy na placu zabaw), warto poświęcić spędzony razem czas na wspólną aktywność fizyczną (szczególnie na powietrzu). Z pewnością przyniesie to korzyści zdrowotne obu pokoleniom oraz wpłynie na umocnienie rodzinnej więzi emocjonalnej.

Aktywność fizyczna jest szczególnie ważna dla zdrowia dziecka i powinna być częścią codziennego życia, szczególnie  w czasach narastającej epidemii otyłości i związanych z nią chorób.  Rodzice powinni też pamiętać, że wykształcenie u dziecka w wieku przedszkolnym nawyku codziennej aktywności fizycznej wytworzy w nim potrzebę aktywnego sposobu spędzania czasu wolnego, co będzie kontynuowane przez nie  w dorosłym życiu.

 

Rodzicu Pamiętaj !!!

  • Porcja ruchu organizowana dziecku w przedszkolu oraz spacer do i z przedszkola nie wystarczają do zapewnienia prawidłowego rozwoju.
  • Wybierz ze swoim dzieckiem taki rodzaj aktywności, który będzie i Tobie sprawiać przyjemność.
  • Zrób z aktywności fizycznej normę poprzez uprawianie sportu codziennie.
  • Spędzaj aktywnie czas razem z dzieckiem poprzez np. : spacery, wycieczki piesze, rowerowe, wybranie się na ślizgawkę.
  • Bądź dla swego dziecka  przykładem, jak aktywnie spędzać wolny czas.
  • Staraj się, aby dziecko miało możliwość brania udziału w różnorodnych formach aktywności ruchowej.
  • Wiele zajęć można zaliczyć do aktywności fizycznej, np. spacerowanie, prace w ogrodzie, taniec, chodzenie po górach, sprzątanie podwórka, itp.
  • Zapewnij dziecku możliwość zabaw z piłką, paletkami, jazdy na rowerze, spacerowania, biegania, pływania, jazdy na rolkach  itp.
  • Nie upominaj stale dziecka: nie biegaj , nie skacz, siedź grzecznie.
  • Angażuj dziecko do prac domowych  (słanie łóżka, odkurzanie mieszkania, zmywanie naczyń, czy wreszcie wyrzucanie śmieci , spacer z psem, itp.) – to też jest porcja codziennego ruchu.
  • Stwórz dziecku możliwość codziennej zabawy na świeżym powietrzu, by zahartować jego organizm.
  • Zapisz dziecko na różne zajęcia sportowe, taneczne, itp., daj szansę swojemu dziecku wybrać to, co sprawi mu przyjemność.

 

Bibliografia:

  1. Białas L., ”Ruch bramą do nauki”, Bliżej Przedszkola, 2009, nr 5.
  2. Gniewkowski W., Wlaźnik K., „Wychowanie fizyczne”, WSiP, Warszawa 1990.
  3. Nadachewicz K., „Rola nauczyciela w rozwoju ruchowym dziecka”, Wychowanie w przedszkolu, 2009, nr 10.
  4. Owczarek S., „Gimnastyka Przedszkolaka”, WSiP, Warszawa 2001.
  5. Wlaźnik K., „Wychowanie fizyczne w przedszkolu”, Przewodnik dla nauczyciela.
  6. Źródło:http://www.zachowajrownowage.pl/pl/piramida-aktywnosci-fizycznej-dla-dzieci-w-wiekuprzedszkolnym-i-wczesnoszkolnym-2/

Opracowała:

mgr Martyna Majewska